Cúng mụ 1 tháng hay còn có cách gọi khác là cúng đầy tháng. Đây là nghi lễ đã có từ rất lâu trong đời sống văn hóa và tinh thần của người dân Việt Nam. Tuy vậy, không phải ai cũng biết hết về tập tục sinh hoạt này, đặc biệt là người trẻ trong xã hội hiện đại. Do vậy, bài viết nhằm giới thiệu để độc giả có cái nhìn đầy đủ hơn về nét văn hóa đặc trưng này.
Mục đích của lễ cũng mụ 1 tháng
Nước ta vốn có xuất phát điểm từ một nền nông nghiệp lúa nước. Bởi vậy, mọi suy nghĩ, mọi thói quen và hành động của con người đều nhằm hướng đến những điều tốt đẹp và sự may mắn. Một em bé ra đời, đồng nghĩa với sự xuất hiện của một sinh linh mới. Sinh linh đó cần được bảo vệ và che chở để có thể tiếp tục con đường cha ông đã đi. Không phải ngẫu nhiên mà nhân dân ta lại rất xem trọng ngày đầy tháng của trẻ. Bởi ở đó, người ta được thể hiện nhiều hơn một mong muốn, một điều ước, một tấm lòng.
Cúng mụ 1 tháng là dịp để báo cáo tổ tiên về sự có mặt của một thành viên trong gia đình; Là dịp để ghi nhận và trân trọng công sức, vai trò của bà mụ, đã nâng niu em bé từ khi còn trong bụng mẹ đến lúc lọt lòng. Là dịp để cầu mong sự che chở và phù hộ của các vị thần linh sao cho con cháu mình luôn mạnh khỏe và tiếp tục trưởng thành. Do vậy, lễ cúng đầy tháng của em bé luôn được xem trọng và chuẩn bị rất chu đáo.
Cúng mụ đầy tháng cần lưu ý điều gì
Về ngày cúng
Cúng mụ 1 tháng là lễ cúng được diễn ra khi em bé vừa tròn 1 tháng tuổi. Tháng tuổi này có thể được tính theo ngày âm hoặc ngày dương. Nhưng thông thường được tính theo ngày âm, gái lùi hai, trai lùi một. Tức là với bé gái, ngày cúng sẽ lùi lại hai ngày so với ngày sinh và bé trai lùi lại một ngày so với ngày sinh. Những gia đình hiện đại ngày nay lại chọn cúng mụ 1 tháng theo ngày dương, và cứ đủ tháng là tiến hành nghi thức này. Tuy vậy, lời khuyên được đưa ra là chúng ta nên cúng theo ngày âm, vì trước nay, theo truyền thống, những ngày có tính chất trọng đại thường được tính theo lịch này.
Về giờ cúng
Cúng mụ 1 tháng cho trẻ có thể tổ chức vào buổi sáng hoặc buổi chiều. Đây là lúc thời tiết mát mẻ và dễ chịu nhất. Mặt khác, người ta quan niệm: buổi sáng là thời điểm con người tràn trề năng lượng để bắt đầu ngày mới còn lúc chiều tối là khi mặt trời đã xế bóng, con người thay vì lao động lại trở về nghỉ ngơi, thư giãn sau một ngày làm việc vất vả. Tuy vậy, nhiều gia đình còn xem trọng việc chọn giờ. Đó phải là giờ tốt nhất trong ngày hay còn gọi là giờ hoàng đạo. Giờ tốt là giờ hợp với tuổi của em bé và không phải những giờ xung, giờ xấu. Việc chọn giờ vô cùng quan trọng bởi việc chọn sai giờ có thể khiến cuộc đời của một em bé rẽ sang một hướng khác. Do vậy, chọn ngày, giờ để cúng mụ đầy tháng luôn được các gia đình xem xét kĩ càng, cẩn thận.
Về lễ vật
Lễ vật để dâng lên cúng ông bà tổ tiên, các vị thần linh được chuẩn bị sao cho đầy đủ nhất. Đầy đủ có nghĩa không cần quá cầu kì nhưng cũng không nên bỏ sót để tránh những điều đáng tiếc. Thường thì, tùy theo từng địa phương mà lễ vật cho việc cúng mụ 1 tháng được chuẩn bị có sự khác nhau. Điều đó là dễ hiểu, và nó phù hợp với phong tục từng vùng miền, phản ánh đặc trưng văn hóa của vùng miền đó. Trong mâm cúng lễ, những thành phần sau được xem là không thể thiếu:
- Xôi, chè, gà/ vịt luộc nguyên con, được tạo dáng đẹp mắt,
- Rượu trắng, trà thơn, hoa tươi và quả ngọt,
- Nhang, đèn, vàng mã, cau trầu,
- Một số vật dụng khác như chén, đĩa, đũa….
Về cách sắp lễ
Khi đã có đủ lễ vật, các bà các mẹ sẽ tiến hành việc sắp lễ sao cho đẹp nhất, nhưng phải đảm bảo nghi thức. Ví dụ, cần có hai mâm cúng, một mâm trên và một mâm dưới; nguyên tắc “đông bình tây quả”,… nghĩa là bình hoa luôn được đặt theo hướng phía đông và mâm ngũ quả thường đặt theo hướng phía Tây. Một số nguyên tắc khác cũng được chú ý, tùy theo truyền thống địa phương và phong tục gia đình của em bé.
Người thực hiện nghi thức khấn cúng có thể là ông bà, cha mẹ hoặc người có uy tín, đại diện gia đình đứng lên thay mặt báo cáo với tổ tiên, dòng họ và các vị thần linh. Thông qua những người này, niềm mong mỏi và hi vọng về sự mạnh khỏe và may mắn của mọi người cho em bé được kêu lên trước bàn thờ. Em bé cũng được cha mẹ đặt tên trong ngày lễ cúng mụ 1 tháng này. Những lời chúc về sự bình an, thuận lợi dành cho em bé được diễn ra trong bữa cơm sum họp gia đình ngay sau đó.
Cúng mụ 1 tháng là hoạt động văn hóa tinh thần rất được coi trọng, nhất là khi có sự xuất hiện của một em bé trong gia đình. Cúng mụ 1 tháng phản ánh nhiều ý nghĩa xung quanh tập tục cúng lễ và nghi thức tâm linh. Cúng mụ 1 tháng cũng là một trong nhiều nghi lễ quan trọng đối với một con người, từ khi sinh ra cho đến khi về với đất mẹ
