Khi nhắc đến thủ tục động thổ miền Bắc sẽ liên tưởng ngay đến Thổ công. Hay còn gọi là Thần đất, đã được người dân miền Bắc nhân cách hóa lên thành vị thần. Người mà gắn bó thân thiết với những gì liên quan đến đất đai trong phong tục động thổ. Vậy nên, trước khi bắt đầu làm việc gì như: xây dựng, sửa chữa, khai trương, làm vườn trong năm mới… Thì phải làm lễ cúng động thổ thổ. Báo cáo và xin phép Thổ công để bắt đầu công việc và hi vọng mọi thứ được xuân sẻ.
NGƯỜI MIỀN BẮC THỰC HIỆN THỦ TỤC ĐỘNG THỔ NHƯ THẾ NÀO?
Rất nhiều việc cần làm đều cần cúng động thổ. Mỗi việc sẽ có thủ tục riêng và cách thực hiện nghi lễ cúng. Phần lớn, người miền Bắc làm nông nghiệp và đối với họ thì nông nghiệp là công việc quan trọng mang lại cho họ vật chất và lương thực. Như vậy vào đầu năm mới, các bộ tộc và dân làng đều làm lễ động thổ trước khi bắt tay vào trồng cấy.
Hình ảnh minh họa thủ tục động thổ của người miền Bắc.
Thủ tục động thổ vào đầu năm mới.
Khi chưa làm lễ động thổ thì tất cả những người trong làng sẽ bị cấm đi làm đồng. Họ chỉ được phép đi làm khi đã làm lễ động thổ. Và buổi lễ đó được diễn ra trong những ngày đầu tiên của năm mới.
Nơi tổ chức buổi lễ động thổ.
Mỗi làng sẽ có một đình làng, nơi đó tập chung những người cao tuổi để giải quyết vấn đề rắc rối hay quan trọng. Và lễ động thổ với thủ tục động thổ được tổ chức tại đó.
Trước đình làng thông thường sẽ có một cái cây cổ thụ. Nó được trồng trong mảnh sân rộng trước đình. Cây đó sẽ là nơi để động thổ đào đất bắt đầu năm mới trồng trọt.
Người thực hiện lễ động thổ.
Bên cạnh người được chọn là lễ sẽ có thêm các vị kỳ mục. Họ sẽ cùng nhau giúp đỡ thực hiện thủ tục động thổ. Tuy nhiện, chỉ định một người đàn ông có năng lực được chọn để làm lễ chính. So với động thổ xây nhà thì đơn giản hơn nhiều, nếu bên động thổ xây nhà cần mượn tuổi thì động thổ năm mới này không cần cầu kỳ về tuổi tác. Tuy nhiên, nếu bạn đọc đang có nhu cầu tìm hiểu về người mượn tuổi thì hãy tham khảo bài sau.
>>> XEM THÊM: THỦ TỤC CÚNG ĐỘNG THỔ NGƯỜI MƯỢN TUỔI.
Theo tập quán, nói chung người được chọn một ông già phù hơp 3 tiêu chí. Ngoài 70 tuổi, giàu có và động con. Thêm vào đó, các vị kỳ mục sẽ định thêm một người đàn ông trẻ là trợ tế cũng phải phù hợp với 3 tiêu chí trên.
Thời gian tiến hành làm lễ.
Lễ động thổ này phải diễn ra đều đặn vào mỗi sáng của ngày được chọn trong những ngày Tết. Thế nên buổi tế ngày hôm đó không có gì khác lạ cả. Thường sẽ được chọn trong khoảng mùng 1 đến mùng 6. Ngày nào đẹp, các vị kỳ mục có thời gian và tụ họp đông đủ thì sẽ tiến hành trong ngày đó.
Hình ảnh minh họa thời gian làm lễ trong thủ tục động thổ.
Thủ tục tiến hành lễ động thổ.
Chuẩn bị đồ cúng sẽ có hai người đàn ông khiêng chiếc bàn nhỏ đặt dưới bóng cây đa cổ thụ. Đồ cúng sẽ được chuẩn bị chu đáo trên đó. bên cạnh đó, người lễ tế sẽ mặc áo dài màu đỏ như các bậc lão nông thường mặc trong ngày tết. Còn trợ tế mặc áo dài màu đen.
Thủ tục đầu tiên của là hành lễ với lạy ba lạy trước bàn thờ Thổ Công. Người lễ tế và trợ tế phải quỳ trên một chiếc chiếu trước bàn thờ. Sau đó thì cúi đầu xuống tận đất. Rồi họ đứng dậy và bắt đầu lại đến khi đủ 3 lần thì dừng.
Sau khi hành lễ xong mới đến thủ tục độn thổ quan trọng nhất khiến buổi lễ có ý nghĩa thực sự và làm lên tên tuổi của buổi lễ động thổ. Người lễ tế rời xa bàn thờ một chút về hướng Nam. Họ sẽ cầm một cái mai và quay về hướng Đông lật lên một miếng đất hình vuông bằng cách xắn bốn nhát xuống đất. Người trợ tế ngay sau đó liền lấy tay bê miếng đất đến nơi cây đa cổ thụ và đặt dưới gốc cây.
Việc này sẽ phải lặp lại 3 lần để lấy ba miếng đất. Những miếng đất này phải đặt theo thứ tự: miếng đầu sẽ đặt ở giữ vị trí người lễ tế; Hai miếng còn lại lần lượt đặt hai bên trái và phải.
Hình ảnh minh họa tư thế lạy cúng trong thủ tục động thổ.
Cuối cùng, hai người làm lại nghi thức lạy 3 lạy như trước rồi khấn vái xin điều may mắn, mùa màng bội thu. Sau khi hành lễ kết thúc, đồ lễ cúng được mang cho các vị kỳ mục dùng. Còn vàng mã, giấy tiền và mũ lễ thì được đốt tại chỗ. Khi cháy xong rót một ít rượu lên chỗ hóa giấy tiền. Và thủ tục động thổ đến đây là hoàn tất.
LƯU Ý THỦ TỤC ĐỘNG THỔ VÀO ĐẦU NĂM MỚI.
Đầu tiên, hai người thổi tù và, một người ba gõ trống phải có trong buổi lễ. Những nhạc công này phải được mời và luôn giữ hướng mặt về phía đông.
Thứ hai, thủ tục động thổ bắt buộc phải phong chức cho Thổ Công. Bởi vì, hiện nay họ đang cai quản đất đai làng xã. Theo tín ngưỡng tâm linh, họ là người quan trọng, có chức có quyền. Nên việc này nhằm ghi công và luôn nhắc nhớ về vị trí họ trong tâm trí mỗi người.
Cuối cùng, nhắc lại việc chưa có làm động thổ thì chưa được làm những việc cấm kỵ sau: tất cả hành động tác động đến đất nơi cai quản của Thổ Công – đào đất, nhổ cỏ và cắt cành cây; Đất đai và sản phẩm được sinh ra từ đất – tức là toàn bộ cỏ cây không được xâm phạm.
