Cúng mụ

Cúng Mụ sáng hay chiều vào thời điểm nào là thích hợp? Cúng Mụ là hoạt động quen thuộc trong quá trình sinh con và nuôi dưỡng đứa bé nên người trong tập tục của người Việt. Việc Cúng Mụ đã trở thành hoạt động đặc trưng đậm nét riêng của dân gian. 

Cúng Mụ là gì?

Trước hết Cúng Mụ là một hoạt động quen thuộc mang ý nghĩa tâm linh to lớn trong đời sống tín ngưỡng của người Việt. Cúng Mụ là lễ cúng tạ ơn và cầu phúc dành cho các bà Mụ, họ chính là những Tiên Nương mà dân gian tương truyền họ phụ trách việc sinh nở và nặn ra những đứa trẻ.

Các giai đoạn tổ chức Cúng Mụ?

Ở mỗi gia đình và các vùng miền, thời điểm diễn ra lễ Cúng Mụ tùy thuộc vào nề nếp của gia đình. Tuy nhiên, vẫn có những ngày mà lễ cúng được ấn định sẽ diễn ra như khi đứa trẻ sinh được 3 ngày ( thời điểm này còn gọi là đầy cử); đứa trẻ tròn 1 tháng hay còn gọi là đầy tháng; hay 100 ngày gọi là đầy tuổi tôi và cuối cùng là tròn 1 năm còn gọi là thôi nôi ( một số vùng ở Đồng bằng Nam bộ gọi trại là Tôi tôi). Và trong các thời điểm này, Cúng Mụ sáng hay chiều tùy thuộc phần nhiều vào gia chủ

Nguồn gốc Cúng Mụ trong dân gian Việt Nam

Tục thờ cúng 12 bà Mụ ( ngày nay là 13 bà) được Việt Nam tiếp thu từ Trung Quốc. Theo truyền thuyết người ta tin rằng Khương Tử Nha phụng chỉ Ngọc Hoàng Đại đế phong cho ba vị tiên lần lượt là Vân Tiêu, Quỳnh Tiêu, và Bích Tiêu thuộc môn đồ của Quy Linh Thánh mẫu, được phép nắm giữ “Hỗn nguyên kim đẩu”. Trong tác phẩm “Phong tần diễn nghĩa”đời người trước sau rốt cuộc cũng chỉ là chuyển kiếp từ đời này sang đời khác qua cái “kim đẩu” này. Ba vị thần thuộc Quy Linh Thánh mẫu được nhắc ở trên, có nhiều cách gọi chung là “Tam cô” hay “Chú sinh nương”.  Họ còn được xem là Thần ban con, và có tổng cộng 12 bà chị. 12 bà này, dân gian đặt bằng nhiều tên như “Thập nhị thư bà” , “Thập nhị bảo mẫu”, họ có tư thế hình dáng khác nhau, tượng trưng có các hình ảnh chăm con, bồng con, cho con bú…v..v.

Cúng Mụ vào buổi sáng hay ban chiều?

Theo quan niệm dân gian và kinh nghiệm đời sống thường ngày, ta hay chứng kiến những buổi Cúng Mụ diễn ra vào ban sáng. Vì lúc này thời tiết mát mẻ, dễ chịu, thoải mái và mát lành. Tuy nhiên, thật sự việc cúng vào sáng hay chiều không quan trọng. Điều này tùy thuộc vào điều kiện gia chủ, vào vùng miền và thời gian của mỗi gia đình. Nhưng cần lưu ý, việc Cúng Mụ mặc dù không quan trọng buổi nào, nhưng lại chú ý vào giờ giấc để không xung kỵ với tuổi đứa trẻ. Cần chọn được giờ tốt, hay chú ý giờ hoàng đạo để mang lại nhiều điều tốt lành cho bé trong đời sống tâm linh. Tóm lại, cử hành Cúng Mụ vào sáng hay chiều không quan trọng bằng việc chọn giờ giấc phù hợp với đứa bé.

Lễ vật Cúng Mụ bao gồm những gì?

Trong nghi thức cúng kiến của người Việt, bất kỳ lễ vật nào cũng cần được chuẩn bị chu đáo cẩn thận. Cúng Mụ cũng không ngoại lệ, lễ vật Cúng Mụ phải có đầy đủ những thứ cơ bản được chuẩn bị tỉ mỉ chu đáo và đẹp đẽ. Số lượng lễ vật bao gồm 12 lễ nhỏ ( cho 12 bà Mụ nhỏ) và 1 bộ lễ lớn (cho bà chúa Mụ) . Lễ vật thông thường bao gồm:

• Đồ vàng mã (lưu ý nên dùng màu xanh, các đôi hài màu xanh, nén màu xanh, váy áo màu xanh cho đồng bộ);
• Trầu cau ( trầu têm cánh phượng gồm 12 miếng trong đó 1 miếng to hơn, trái cau bổ làm 4 đủ 12 phần và 1 phần để nguyên trái);
• Đồ chơi trẻ em bằng nhựa hoặc sứ và giống hệt nhau;
• Động vật có thể là cua, ốc, tôm đã hấp chín  (có thể chọn 12 con kích cỡ tương đương nhau, và 1 con to hơn. Hoặc nếu không có con to hơn, thì thay bằng 3 con nhỏ. (pongsak-clinic.com) Các con vật này, cũng để vào bát bày cúng  và sau khi cúng xong nên đem chúng đi phóng sinh)
• Phẩm oản: Chia 12 phần đều nhau và có một phần lớn hơn (hoặc nhiều hơn).
• Lễ mặn tức món ăn đem cúng: gồm có xôi, gà luộc, cơm, canh, món ăn và rượu trắng.
• Kẹo và bánh: Chia thành 12 phần và một phần còn lại to hơn (hoặc nhiều hơn).
• Hương hoa: gồm hương, lọ hoa nhiều màu, tiền – vàng và nước trắng.

Tất cả các lễ vật phải được trang trí hài hòa, gọn gàng, cân đối nằm ở phần giữa phía trên của hương án. Trong đó lưu ý lễ vật dâng các bà mụ chia thành 12 phần đều nhau và một phần còn lại to hơn. Sắp xếp mâm lễ mặn, với hương hoa nước trắng ở trên cùng, và mâm tôm cua ở phía dưới. Tùy vào thời gian cúng trong ngày mà nên chọn vật phẩm cho phù hợp điều kiện môi trường. Cúng Mụ sáng hay chiều cũng là nhân tố quyết định các thành phần có trong mâm cúng lễ mặn. Trong mâm cúng lễ mặn

Lễ cúng Bà Mụ

Sau khi đã bày lễ xong, bố hoặc mẹ của cháu bé sẽ bắt đầu thắp 3 nén hương, rồi bế cháu ra trước hương án, tiếp đó khấn theo bài khấn cúng Mụ. Về bài khấn cúng Mụ, tùy theo địa phương, có thể có dị bản, nhưng luôn bắt đầu bằng việc kính cẩn xưng danh 13 bà Mụ, thần phật; ngày tháng năm cúng; tên của 2 vợ chồng và tên của đứa con chính là trung tâm của lễ cúng, nơi ở của gia đình; lý do cúng Mụ; bày tỏ lòng biết ơn đến công lao của các bà và cuối cùng là lời cầu mong các bà độ trì phù hộ cho đứa trẻ lớn lên được trường phúc an khang mạnh khỏe tâm thân.

Khi đã khấn bái xong, vái tạ 3 vái và sau 3 tuần hương thì lễ tạ. Các lễ vật vàng mã trong buổi cúng sẽ được đem đi hóa, đồ ăn thì người nhà cùng thụ lộc; động vật sống thì phải phóng sinh; và đồ chơi thì giữ lại cho em bé, hay phân phát cho trẻ em hàng xóm.

Như vậy, Cúng Mụ sáng hay chiều không thực sự là vấn đề quan trọng. Nó chỉ là một yếu tố quyết định thời gian bắt đầu sao cho phù hợp với điều kiện gia đình quan khách có mặt.

Lễ Cúng Mụ là nghi thức truyền thông và thường xuyên diễn ra trong quan cảnh sinh hoạt của người Việt. Như vậy, Cúng Mụ không quan trong cúng mụ sáng hay chiều, đó là buổi lễ của lòng thành của lòng  biết ơn đáp tạ công độ trì của mẹ sanh mẹ độ. Lễ Cúng Mụ nên được diễn ra vào thời gian phù hợp với tuổi mệnh cung chi của em bé để mang đến nhiều may mắn phước lành.